Thursday, June 2, 2011

Tuesday, January 11, 2011

Snow Flower and the secret fan (Цасан цэцэг буюу нууц дэвүүр) by Lisa See


Хятад хүнийг үзэн ядах гэхэд хайшаа ч юм бэ дээ. Гэхдээ Хятадуудад дургүй тэр бодол санааг хар багаасаа би болоод миний үеийнхэн тархиндаа суулгуулсан. "Өглөө", "Сүхбаатар" киног үзэж өссөн бидний бага нас Хятад хүн, Хятадын эрлүүзүүдийг жигших, үсэн ядах, тэдгээр хүмүүст хүмүүний хамаг л муу муухай шинж чанар бүрэлдсэн мэт ойлголттой байжээ. Гэтэл энэ том гүрний урлаг, утга зохиол, зан заншил, гүн ухаан ямар гайхамшигтайг хамтад нь бас үгүйсгэжээ. Энэ гүрэн бас л бусадтай нэгэн адил ард түмэнтэй. Ард түмэн нь ядарч зовсон амьдралтай түүний эсрэг тэмцэж атга будаа амруугаа олж хийхийн төлөө энэхүү шороон түмэн хүмүүсийн дундаас хэрхэн амь гарч байгаа нь бидэнтэй адил эгэл жирийн хүмүүс гэдгийг бас л ухаараагүй өсжээ. Би болоод миний үеийнхэн тархиа эдгээр ард түмнийг хавтгайруулан үзэн ядах тийм л ойлголтоор тэжээжээ.

Энэ номыг уншсанаар бага байхдаа эмээгийн ярьж байсан үлгэр шиг нэгэн ярианы үнэн түүхийг олж мэдэхэд тусаллаа. Энэ нь Хятад эмэгтэй шувуун хөлний тухай. Ялангуяа Хятад эмэгтэй хүн хэрхэн амин зуулгаа авч явах гэж эд эрхтэнээ золиослодог, тэрхүү хүнд хэцүү зовлон бэрхшээлийг давж туулахад үерхэл нөхөрлөл, итгэл найдвар ямар чухал амин дэм болж байгааг харуулжээ. Энэ зохиолоос Хятадад эмэгтэй хүн болж төрөх ямар хүнд хэцүү олж харлаа. Эмээ маань бас л нүдээр үзээгүй чихээр сонссоноо л ярьсан. Юунаас болоод тийм яриа өрнөсөн эсэхийг санаxгүй байна. Хятад эр хүн эхнэрийнхээ хөлийг зүсээд давсалж хатаадаг гэж. Түүнийг сонсоод бяцxан ухаандаа муусайн Хятадууд ийм зэвүүнээ! Ямар зэвүүн муу санаатай xүмүүс вэ? гэж бодож жигшиж хорсож билээ. Бараг л тэр зүсээд давс хийж байгаа тэр өвчнийг мэдэрч бие арзас хийж байсан. Давслаад хатаасан жижигхэн шувуун хөлтэй эмэгтэй салхитай үед явж чадахгүй салхинд хийсчих гээд хашаа түшээд явж байдаг талаар эмээ маань ярьж билээ. Балчир охины Яагаад?-ыг эмээгээс асууж Xол явуулахгүй гэж Гэрээ орхиод явна гэж тэгдэг гэсэн хариу аваад Xятад хүний муу санаатайг жигшсэн. Гэтэл тийм биш байжээ. Бас л нэгэн улс үндэсний гоо сайхныг өөрөөр үздэг нэгэн шалгуур байжээ. Түүнд нь бяцxан охидууд хэрхэн тамлан зовоогддог байсныг олж мэдлээ. Загвар өмсөгчид туранхай байх гэж өлсдөг шиг, эртний сурвалжит эмэгтэйчүүд нарийхан бэлхүүстэй болох гэж хэрхэн корсeт өмсдөг шиг нэгэн адил зүйл байжээ.

Шинэ Оны Зорилт



Шинэ он гарлаа шинэ жил ирлээ шинээр хийx зүйл зөндөө байтал хуучин ондоо дуусгаагүй он дамжсан санаа бодол хийгээгүй зүйл их байнаа. Дамжуулаад яваад байхаас. Яг одоо л яг л энэ жил гэсэн зүйл зөндөө байна. Өнөөдөр "Readers digest" уншиж байтал нэг бодууштай юм шиг, хэрэгтэй ч юм шиг нэг зүйл байлаа. Хувь хүний зарчим гэх юм уу даа. Харвардын нэг эдийн засгийн професор бичсэн байна л даа. ... Мань хүн бага байхдаа нэг ийм зарчимтай байжээ. Сургуулийнхаа сагсан бөмбөгийн шигшээ багийн гишүүний нэг юм байна. Ерөөсөө Ням гаригт л ганцxан сагс тоглохгүй гээд бүр өөрөө өөртэй дүрэм гаргажээ. Энэ тухай дасгалжуулагч багш болон багынхандаа ч хэлж л дээ. Түүнээс хойш мань хүн ерөөсөө хэзээ ч Ням гаригт сагсан бөмбөг тоглоxоо больжээ. Гэтэл сургуулийнх нь сагсан бөмбөгийн шигшээ баг нь аваргын төлөө тоглолтонд шалгарав. Тэмцээн болох өдөр нь Ням гариг. Багийнх нь мань хүнээс гуйж л дээ " ГАНЦ ЭНЭ УДАА Л" тоглочих гэлээ. Мань хүн өөрийн дүрмээ зөрчилгүйгээр тэр өдөр Ням гариг учраас сагс тоглохгүй гэснээрээ тэмцээнд ороогүй өнгөрчээ. Би үүнийг уншаад үгүй Ганц л Энэ Удаа ш дээ гээд тоглочихгүй гэж бодож байлаа. Гэтэл ингээд байвал Яах вэ? гэж бас бодлоо. Хэлбэлзэж, туялзаад хайшаа л бол хайшаа холбироод орхилоо. Тэгээд дахиад бодлоо л доо ийм дээ ч би бараг жил болгон ... за шинэ оноос гээд эхэлдэг шинэ оны ЗОРИЛТ гээд л гаргадаг. Ганц Энэ Удаа гэсээр биелсэн чи юм байхгүй он дамжсаар жил сарыг өнгөрөөж байгаадаа шүүмжтэй хандлаа өөртөө. Тиймээс энэ жил Шинэ Оны Зорилт гаргасангүй ээ. Гаргасан нэгэн болон тэгэж ярьж байгаа нэгнийгээ сонсоод дотроо аанхаа тэгдэг л байхгүй юу гэж бодоод инээд хүрээд байх юм. Муухай ч юм шиг тэгээд энэ жил Зорилт гаргалгүй дотроо бодож байгаад биелүүлэх гээд байгаа юм шигээ. Гаргаагүй биш гаргасан л байгаа байхгүй харин цаасан дээр буулгаагүй болохоос. Сурсан юмыг сураар боож болдоггүй ээ гэдэг дээ... Цаасан дээр биш толгойдоо Шинэ Оны Зорилтоо гаргачихжээ. Харамсалтай нь тархиныхаа мухарт биш дух хавьцаа буулгасан байгаасаа гэж найдаж байна. Цаас гаргаж ирж харснаас дээр болов уу гэж бодох юм.

Monday, October 18, 2010

Tal Heer Nutag Minu (yum bichihgui baisan blogtoo baisan bichlegee iishee oruullaa)

Mongoliin mini tal uneheer hyazgaargui uujim bilee. Talaa duuraigaad hun ni hurtel hyazgaargui, uujim, augaa setgeltei baidag gedeg. Mongolchuud bid chini bas l ih taivuu, uujuuhan, amar amgalan humuus shuu.
Zah ni haragdahgui, zeregleeten myralzah ene talaa mon ch ih sanah yumdaa. Hun eh nutagtaigaa huin holbootoi baidag gedeg ni ih unen baidag. Hunii gazar udah tusam eh oron, eej aav, elgen sadandaa yamar ih hairtaigaa medreh ni ih iluu baidag uchriig bi medlee. Hervee bi eh orondoo, eej aav, elgen sadniihaa derged baisan bol eniig barag medrehgui baisan bolov uu.
Oirdoo neg minii setgel neg l bish namar bolood shuvuud butsaad ireheer eh nutgaa, eej aavaa, elgen sadnaa sanagalzah ni ih bolj baih shig. Zurag haraad, shuleg nairaglal unshih tusam nulims unagah ni ih boljee. Namar bolj shuvuud butsahaar hunii setgel ih gegelzdeg gej nom zohioloos unshij baisan bolohoos oort ingej tohioldonoo gej yostoi l zuudelsengui yavlaa. Getel uneheer gegelzene, sanagalzana gedeg ugiig oirdoo bainga l medreh bolj baina. Deer ni bi ch bas ih nulims unagah durtaig heleh uu. Hari hel deer bichsen bacteriiin tuhai unshihaasaa ayalguut saihan mongol hel deer mini bichsen shuleg, nairaglal unshihiig iluud uzen, shono dol boltol interneted suuj, noiroo huljaan, nudee norgon, enehuu heden oguulberiig holboj suuh ni eh nutgaa sanagalzah gandsan setgeldee hur boroo oruulan devteeh yum daa. Tegeed ih erdemten zohiolch Tsendiin Damdinsurengiin "Buural Eej" nairaglalaas sanaj baigaa heden moriig end oruullaa.
...Тал сайхан нутагтай билээ
Тамсаг сайхан устай билээ
Таван хошуу малтай билээ
Тараг айраг элбэгтэй билээ...

Gurvan jiliin omnoh bichleg. Ergeed unshihad sonin baina. Harin nulims ene ter garaad baih ni gaigui baina. Ter uyed setgel sanaa tiim baisan yum bolov uu daa.

Tuesday, October 12, 2010

Вансэмбэрүү



Ene guuriig harahaar Songiny guur shig haragdaad tsaana ni baigaa uul Songino uul shig haragdaad baigaa yum. Enehuu Vansemberuu tsetsgiig ene l duunaas sain medeh bolson doo. Hosooroo urgadag, horvood hosgui, hovor tsetseg gedeg. Neeree haraad baihaar huuhdiin zulai shig haragdah yum bilee. Dasramd helehed Vandan, Dulamsuren ene 2 duuchin maani manai angiin bagsh Altangereliin bas shavi nar baisan yum bilee.

Вансэмбэрүү цэцэг гэж ...


Бум-Эрдэнэ гуайн блогоор ортол вансэмбэрүү цэцгийн зурагнууд тавьсан байв. Тэрхүү цэцгийг Баянхонгор аймгийн Баянговь сумын Богд ууланд очиж авсан талаар бичсэн байлаа. Мөнх цаст Богд уулын нөгөө тал нь Хуучин Жинст сумаас харагддаг билээ. Бум-Эрдэнэ гуайн нийтлэлийг уншаад бага байхдаа аавынхаа төрсөн нутагт зуны амралтаараа ээж, эмээ хоёртойгоо очиж байсан маань санагдаж энэхүү хэдэн мөр бичихээр ойрдоо ороогүй блогтоо салхи оруулах хүсэл төрлөө.

Зуны бүгчим халуунд тэнгэр нь газартайгаа ойртсон юмуу гэмээр, ядахдаа гэрийн сүүдэр ч байхгүй, газарт туссан миний сүүдэр хүүхдийн паркийн инээдэг толинд тусдаг тарваган хүн шиг тийм л тагдгар намхан сүүдэр газарт туссан. Тараг нь тараг биш хоормог л болдог тийм л аагим халуун өдрүүдэд мөнх цаст Богд уулийн оройг харахад сэрүү татаад, хажууд минь ирсэн мэт хөхрөөд цайран харагддаг байсныг яг л өнөөдөр, одоо харж байгаа юм шиг санагдаж билээ. Тэрхүү цагаан цаст малгайтай Богд уульн урд үзүүр дэхь Нарийн Харын нурууны энгэрт аав маань мэндэлсэн гэдэг. Бага байсан хэдий ч гэрээсээ холдож үзээгүй болоод ч тэр юмуу, хотод үлдсэн аавыгаа санаж байсан болоод ч тэр юм уу миний ой ухаанд тэр л уул маш тод үлдсэн билээ. Богд уул гээд уншсан тань тэр л үед эмээгийн минь зааж байсан нуруу, алхаад очиход энүүхэнд байгаа юм шиг тэр л цагаан малгайтай, сэрүү татуулсан хар хөх Богд уул маань яг л хажууд байгаа юм шиг санагдаж байна.
Энэ дээр оруулсан зураг маань харин Богд уул биш Отгонтэнгэр уул юмаа. Хэрвээ одоо очвол Богд уул маань вансэмбэрүү цэцэгтэйгээ ингэж л харагдах болов уу гэж бодлоо. Отгонтэнгэр уул маань арай мөлгөр оройтой юм. Энэхүү бага насны дурсамжийг маань сэргээж өгсөн Бум-Эрдэнэ гуайдаа баярлалаа. Мөн энэхүү зургийг тавьсан блогчиндоо бас талархлаа илэрхийлье.